Απόσπασμα από ένα παλιό βιβλίο για την εκπομπή στα ΑΜ

[itta-vitta]

Για τον Τζίτζικα που ενδιαφέρεται άμεσα, επίσης και για κάθε άλλον.

[Τρελός Επιστήμονας]

Φίλε Ήτα-Βήτα σε παρακαλώ να μας γράψεις από ποιο βιβλίο είναι το απόσπασμα. Με ενδιαφέρουν όλα τα ελληνικά βιβλία ηλεκτρονικών κατασκευών.

[itta-vitta]

Φίλε Ήτα-Βήτα σε παρακαλώ να μας γράψεις από ποιο βιβλίο είναι το απόσπασμα. Με ενδιαφέρουν όλα τα ελληνικά βιβλία ηλεκτρονικών κατασκευών.

Είναι από τον 2ο τόμο του Τριλιανού.

[Τρελός Επιστήμονας]

Λοιπόν, ο Τριλιανός είναι άψογος!

Αν και δεν εκπέμπω αλλά ακούω αρκετά στα ραδιοφωνικά μεσαία (αλλά εκπέμπω που και που στα ραδιοερασιτεχνικά μεσαία 1,8 ΜΗz) παρατηρώ ότι χρησιμοποιεί για ταλαντώτρια την 6AG7 (ο "μπαμπάς" της 6CL6). Αυτές είναι οι καλύτερες ταλαντώτριες ισχύος (1-5W) γιατί παρουσιάζουν πολύ μικρότερη ενδοχωρητικότητα ανόδου - οδηγού πλέγματος (0,11pF) από τις συνηθισμένες "μεσαιατζίδικες" ταλαντώτριες 6V6 (0,3pF η μεταλλική και 0,7 pF η γυάλινη), 6L6 (0,4pF η μεταλλική και 0,7pF η γυάλινη). Όσο για την EL 34, άστα να πάνε! Γύρω στο 1pF! Γι αυτό κυρίως το λόγο (και όχι μόνο) μόλις ο ραδιοπειραματιστής γυρίσει το μεταβλητό της εξόδου για να την συντονίσει, αλλάζει η συχνότητα του ταλαντωτή. Το σωστό είναι να υπάρχει μια ταλάντωση μικρότερης ισχύος και να ακολουθεί βαθμίδα απομόνωσης.

Και κάτι άλλο τώρα: Οι περισσότεροι ραδιοπειραματιστές των μεσαίων χρησιμοποιούσαν το πηνίο μεσαίων της 6SA7 (ή 6BE6) για ταλάντωση. Αυτό είναι υπολογισμένο να ταλαντώνεται με μια λυχνία που έχει διαγωγιμότητα στη συγκεκριμένη εφαρμογή γύρω στα 1200μS. Όταν οι "μάγκες" έβαζαν τη EL34 για να οδηγεί καλύτερα 4Χ807 επειδή είναι μεγαλύτερη (μμμμμ...πατένταααα!), τότε η έξοδος γέμιζε παρασιτικές συχνότητες. Αυτό συμβαίνει γιατί η παραπάνω λυχνία παρουσιάζει διαγωγιμότητα 11000μS. Η έξοδος της ταλάντωσης μοιάζει με τριγωνική παραμορφωμένη κυματομορφή γεμάτη σκαλοπάτια (είναι οι αρμονικές), το είδα στον παλμογράφο. Η λύση: Φτιάξτε μόνοι σας το πηνίο ταλάντωσης με λήψη για την κάθοδο χαμηλά (π.χ. στο 1/5.....1/6 των σπειρών όλου του πηνίου) και να έχετε αρκετή χωρητικότητα παράλληλα με το πηνίο σας (π.χ. μεταβλητός 500pF παράλληλα με σταθερό 100pF άριστης ποιότητας για να μην ολισθαίνει η συχνότητα).

Μην αφήνετε το μεταβλητό της ταλάντωσης χωρίς παράλληλο σταθερό πυκνωτή γιατί δίνει καλύτερη ανάλυση συχνότητας (bandspread) και δεν αφήνει την ταλάντωση να ανεβαίνει χωρίς λόγο σε άσχετες συχνότητες, όπου και γίνεται πολύ ασταθής. Πολύς κόσμος έχει μπει στη φυλακή εξαιτίας των παρασιτικών ταλαντώσεων του αναθεματισμένου πηνίου της 6SA7! Χρησιμοποιήστε το αν θέλετε να φτιάξετε κανένα πειραματικό δέκτη στα μεσαία. Εγώ πάντως στο γιγαβατικό πομπό που έφτιαξα με 500 λυχνίες 4-1000 στα 100κV έβαλα το δικό μου πηνίο ταλάντωσης!

[itta-vitta]

Συμφωνούμε απόλυτα. Αυτά τα έχω πει σε παλαιότερες συζητήσεις.

[itta-vitta]

Σε πομπό με ενδιάμεση βαθμίδα (μπάφερ), χρησιμοποιούσα στην ταλάντωση την 6ςκ7.
Όμως σε πομπό με δύο βαθμίδες προτιμούσα την 6ν6, για να μπορεί να οδηγεί τη λυχνία ή τις λυχνίες εξόδου. Τη δούλευα με χαμηλές τάσεις, ίσα-ίσα να διεγείρει την έξοδο. Πχ η 6ςκ7 δεν μπορούσε να οδηγήσει μια 519.

[Τρελός Επιστήμονας]

Την 6SK7 (μεταχειρισμένη) χρησιμοποίησα για ταλάντωση στο 2ο μηχάνημα που έφτιαξα το 1980 (6SΚ7 - 6L6) και δούλευε άψογα μέχρι που κάηκαν τα νήματα θέρμανσης. Η ιδέα ήταν από τον περιβόητο Τράπαλη αλλά δούλεψε σωστά μετά από μετατροπές (το κολλητήρι στην πρίζα και διαδοχικά τεστ με συνομιλίες) Στο προστατευτικό πλέγμα είχα αντίσταση 56kΩ γιατί θέλει μικρή τάση (100 βολτ) και στην άνοδο 250 βολτ. Την είχα βγάλει από παλιό ραδιόφωνο του 1945 στο οποίο είχα αντικαταστήσει όλες τις λυχνίες (το έχω μέχρι σήμερα και δουλεύει). Ταλάντωνε άψογα με το πηνίο της 6SA7 λόγω μικρής διαγωγιμότητας (gm=2000μS). Κάποτε μίλησα με αυτοταλάντωτη 6SK7 στα μεσαία και ακούστηκα μερικά χιλιόμετρα, γύρω στο 1983 ίσως; Ήταν η πρώτη μου επιτυχημένη εκπομπή χαμηλής ισχύος (QRP) με ισχύ τροφοδοσίας της λυχνίας περίπου 3 βατ στα 230 βολτ. Ωραία ταλάντωση κάνουν όλες οι μικρές λυχνίες αλλά προσοχή στη λήψη της ανάδρασης! Τον ραδιοπειραματιστή με τον οποίον έκανα τα τεστ τότε, τον γνωρίζω και τον επισκέπτομαι μέχρι σήμερα. Είναι φοβερός τύπος αλλά αμετανόητος! Ακόμη προσπαθώ να τον πείσω να δώσει εξετάσεις για την άδεια ραδιοερασιτέχνη. Γέρασε και μυαλό δεν έβαλε! Έχει ακόμη το σταθμό που έφτιαξε το 1965 με άπειρες μετατροπές μέχρι σήμερα.

[ReFas]

Λοιπόν, ο Τριλιανός είναι άψογος!

Αν και δεν εκπέμπω αλλά ακούω αρκετά στα ραδιοφωνικά μεσαία (αλλά εκπέμπω που και που στα ραδιοερασιτεχνικά μεσαία 1,8 ΜΗz) παρατηρώ ότι χρησιμοποιεί για ταλαντώτρια την 6AG7 (ο "μπαμπάς" της 6CL6). Αυτές είναι οι καλύτερες ταλαντώτριες ισχύος (1-5W) γιατί παρουσιάζουν πολύ μικρότερη ενδοχωρητικότητα ανόδου - οδηγού πλέγματος (0,11pF) από τις συνηθισμένες "μεσαιατζίδικες" ταλαντώτριες 6V6 (0,3pF η μεταλλική και 0,7 pF η γυάλινη), 6L6 (0,4pF η μεταλλική και 0,7pF η γυάλινη). Όσο για την EL 34, άστα να πάνε! Γύρω στο 1pF! Γι αυτό κυρίως το λόγο (και όχι μόνο) μόλις ο ραδιοπειραματιστής γυρίσει το μεταβλητό της εξόδου για να την συντονίσει, αλλάζει η συχνότητα του ταλαντωτή. Το σωστό είναι να υπάρχει μια ταλάντωση μικρότερης ισχύος και να ακολουθεί βαθμίδα απομόνωσης.

Και κάτι άλλο τώρα: Οι περισσότεροι ραδιοπειραματιστές των μεσαίων χρησιμοποιούσαν το πηνίο μεσαίων της 6SA7 (ή 6BE6) για ταλάντωση. Αυτό είναι υπολογισμένο να ταλαντώνεται με μια λυχνία που έχει διαγωγιμότητα στη συγκεκριμένη εφαρμογή γύρω στα 1200μS. Όταν οι "μάγκες" έβαζαν τη EL34 για να οδηγεί καλύτερα 4Χ807 επειδή είναι μεγαλύτερη (μμμμμ...πατένταααα!), τότε η έξοδος γέμιζε παρασιτικές συχνότητες. Αυτό συμβαίνει γιατί η παραπάνω λυχνία παρουσιάζει διαγωγιμότητα 11000μS. Η έξοδος της ταλάντωσης μοιάζει με τριγωνική παραμορφωμένη κυματομορφή γεμάτη σκαλοπάτια (είναι οι αρμονικές), το είδα στον παλμογράφο. Η λύση: Φτιάξτε μόνοι σας το πηνίο ταλάντωσης με λήψη για την κάθοδο χαμηλά (π.χ. στο 1/5.....1/6 των σπειρών όλου του πηνίου) και να έχετε αρκετή χωρητικότητα παράλληλα με το πηνίο σας (π.χ. μεταβλητός 500pF παράλληλα με σταθερό 100pF άριστης ποιότητας για να μην ολισθαίνει η συχνότητα).

Μην αφήνετε το μεταβλητό της ταλάντωσης χωρίς παράλληλο σταθερό πυκνωτή γιατί δίνει καλύτερη ανάλυση συχνότητας (bandspread) και δεν αφήνει την ταλάντωση να ανεβαίνει χωρίς λόγο σε άσχετες συχνότητες, όπου και γίνεται πολύ ασταθής. Πολύς κόσμος έχει μπει στη φυλακή εξαιτίας των παρασιτικών ταλαντώσεων του αναθεματισμένου πηνίου της 6SA7! Χρησιμοποιήστε το αν θέλετε να φτιάξετε κανένα πειραματικό δέκτη στα μεσαία. Εγώ πάντως στο γιγαβατικό πομπό που έφτιαξα με 500 λυχνίες 4-1000 στα 100κV έβαλα το δικό μου πηνίο ταλάντωσης!

Τρελέ Επιστήμονα γειά σου... χώρις να θέλω να σε μεμφθώ... τι ρόλο παίζει σε αυτού του τύπου την ταλάντωση η ενοχωρητικότητα ανόδου-οδηγού; 1pf είναι πολυ πολύ μικρή χωρητικότητα για τις συχνότητες που γράφεις, ακόμα και για τους 100Mhz είναι μικρή χωρητικότητα...
Αν έπαιζε ρολο τότε η 6ΒΑ6 με 0,0035pf θα ήταν μακρά καλύτερη ταλάντωση απο ότι η EL34, αν κάνεις δοκιμές θα δείς οτι δεν ισχύει αυτό...

Η ταλάντωση αυτή ανεφέρεται στην βιβλιογραφία σαν Electron Coupled Oscillator (ECO) και "ανακαλύφθηκε" και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1931 στο IRE απο καποιον J.B.Dow
Μέχρι τότε υπήρχαν οι τρίοδες μόνο και για να απομονώσεις την ταλάντωση έπρεπε να βάλεις και μία βαθμίδα "μπαφερ", με τις τέτροδες όμως αυτες οι 2 βαθμίδες μπορούσαν να "μαζευτούν" σαν λειτουργία σε μία λυχνία, με τις κατάληλες ρυθμίσεις πάντα..
Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό με απίστευτη σταθερότητα συχνότητας και αναισθησία στο τί γίνεται μετά απο την άνοδο, αν μάλιστα ρυθμιστεί και σωστά η σχέση τάσης μεταξύ σκριν και ανόδου τότε πετυχαίνεις και σταθερότητα ως προς την συνολική μεταβολή της τάσης τροφοδοσίας.
Ακόμα με δεδομένο οτι υπάρχει η ισχύς οδήγησης είναι πιό βολικό απο άποψη σταθερότητας συχνότητας να οδηγήσεις 4 807 παρά 1.

Η διαγωγιμότητα τι ρολο παίζει στο τι πηνίο θα βάλεις;;;;... η 6SA7 πού είδες οτι έχει 2000 Microsiemens;;;
Γενικά παντως λυχνίες με μεγάλη διαγωγιμότητα είναι καλύτερες για ταλάντωση...

Κατα τύχη βρήκες οτι με πυκνώτη παράληλα είναι καλύτερα, οχι όμως για τον λόγο που λες, η ταλάντωση δεν ανεβαίνει σε άσχετες συχνότητες... η ταλάντωση πάει εκεί που συντονίζει το πηνίο με τις χωρητικότητες.
Ο λόγος που είναι καλύτερα είναι οτι αυξάνεται το Q του κυκλώματος (αυτος είναι και ο λογος που οι κρύσταλλοι με τις δεκάδες χιλιάδες στο Q έχουν αυτη την σταθερότητα που έχουν) και εγώ θα έλεγα αντί για 100pf να βάλει κάποιος 2000pf η και 4000pf.
Πηνίο πάντα φτιαχτό, το έχουμε ξαναπεί πολλές φορές.

[Τρελός Επιστήμονας]

Φίλε ReFa ήμουν λίγο ελλιπής στην αιτιολογία της ολίσθησης της συχνότητας του VFO τη στιγμή της μεταβολής του συντονισμού της επόμενης βαθμίδας. Να προσθέσω, λοιπόν, ότι μέσω της ενδοχωρητικότητας ανόδου-πλέγματος της ταλαντώτριας γίνεται σύζευξη του συντονισμένου κυκλώματος του VFO με το πλέγμα της επόμενης βαθμίδας. Μέσω της αντίστοιχης ενδοχωρητικότητας της επόμενης βαθμίδας γίνεται σύζευξη του VFO (Master Oscillator) με το συντονισμένο κύκλωμα εξόδου. Οι δυο ενδοχωρητικότητες είναι σε σειρά, όσον αφορά το συγκεκριμένο φαινόμενο. Αν οι δυο ενδοχωρητικότητες είναι μεγάλες τότε και οι ολισθήσεις είναι μεγάλες.

Παράδειγμα 1o: Tαλαντώτρια 6AG7 και έξοδος 2E26. Ενδοχωρητικότητες σε σειρά: Cgp1=0,11pF, Cgp2=0,11pF. Σύνολο: 0,055pF.
Παράδειγμα 2ο: Ταλαντώτρια EL34 και έξοδος 4X 807. Ενδοχωρητικότητες σε σειρά: Cgp1=1pF, Cgp2=4X 0,22pF (=0,88pF). Σύνολο: 0,47pF

Σκέψου τώρα τι γίνεται αν συνδέσεις μέσω πυκνωτή 0,47 pF το συντονισμένο κύκλωμα του κατά τα άλλα σταθερού ταλαντωτή τύπου ECO με το κύκλωμα συντονισμού εξόδου. Περιστρέφοντας το κουμπί ρύθμισης του μεταβλητού πυκνωτή για να συντονίσεις την έξοδο, η συχνότητα της φέρουσας... κόβει βόλτες δεξιά και αριστερά. Για τέτοιου είδους σταθερότητα συχνότητας μίλησα και όχι για το long ή short term stability το οποίο είναι ένα άλλο κεφάλαιο (και στη συγκεκριμένη κατασκευή μπορεί να είναι ή να μην είναι καλό). Γι' αυτό το λόγο η buffer κάνει θαύματα, ειδικά αν είναι ασυντόνιστη.

Όσο για τις διαγωγιμότητες, έχω μπροστά μου το βιβλίο RCA Receiving Tubes 1956, το οποίο δίνει τα τεχνικά χαρακτηριστικά για τις διάφορες μικρές λυχνίες της εποχής. Σχετικά με τη διαγωγιμότητα της 6SA7 (σελ 205-207), σαν μείκτρια είναι 450 μS αλλά το 1ο πλέγμα σε τριοδική συνδεσμολογία με το 2ο, 4ο και την άνοδο μαζί δίνουν gm=4500μS (χωρίς ταλάντωση). Η πληροφορία για τη διαγωγιμότητα του κυκλώματος με ταλάντωση από το 1ο πλέγμα προέρχεται από βιβλίο που διάβασα στο Ευγενίδειο αλλά δεν θυμάμαι ποιο ήταν ώστε να σας παραπέμψω ακριβώς.

[Τρελός Επιστήμονας]

Και κάτι για την επίδραση των εδοχωρητικοτήτων.
Χωρητικότητα 1pF είναι μικρή τιμή συγρινόμενη με χωρητικότητα 500 pF μεταβλητού πυκνωτή αλλά...
Η χωρητική αντίσταση της παραπάνω χωρητικότητας είναι περίπου 100kΩ σε συχνότητα 1600 kHz και 1600Ω σε συχνότητα 100ΜΗz.
Για χωρητικότητα 250 pF χρειάζομαι αυτεπαγωγή 39,5 μΗ για συχνότητα ταλάντωσης 1600 kHz. Μεταβολή της ανωτέρω χωρητικότητας κατά 1pF προκαλεί μεταβολή συχνότητας ταλάντωσης περίπου 3kHz!
Για τους 100 MHz δεν το συζητώ καθόλου, η χωρητική αντίσταση είναι συγκρίσιμη με την αντίσταση φορτίου της λυχνίας εξόδου.
Ηθικό δίδαγμα: Μην περιφρονείτε το Μικρό. Μέσα του μπορεί να βρείτε το Μεγάλο (μπελά)!